Trochę Historii
Dane historyczne (Wójcik 1997) mówią nam, że od końca XIX wieku przepływy rzeki Białej znacznie przekraczają wydajność jej naturalnych źródeł (obecnie całkowicie wyschnięte). Prawie pewne jest, że sytuacja ta ma miejsce od czasów znacznie odleglejszych, bowiem już w XVI wieku wybudowano Sztolnię Ponikowską, której celem było odwadnianie odkrywek w rejonie olkuskim.
Jeszcze w latach 90-tych ubiegłego stulecia długość łączna mokradła wynosiła ok. 3500m (Wójcik 1997) i sięgała od okolic wsi Laski do samego ujścia do rzeki Białej Przemszy. Obecnie mokradła zajmują mniejszą powierzchnię. Ostatni kilometr doliny tuż przed ujściem do Białej Przemszy jest już całkowicie suchy.Obserwowane przez ostatnie lata osuszanie się bagnisk w dolinie rz. Białej świadczy z jednej strony o stopniowym zmniejszaniu ilości odprowadzanych przez kopalnię wód, z drugiej jednak jest dowodem na ucieczki wód powierzchniowych do wód podziemnych w strefie leja depresji. Po części na zanikanie mokradeł wpływ mogą mieć ostatnie upalne i suche lata.
Przyroda mokradeł
Bagniska w dolinie rz. Białej istnieją już na tyle długo, że wytworzyła się tu swoista enklawa przyrodnicza. Występuje tutaj bujna roślinność łęgowa w postaci wysokich oczeretów, szuwarów, turzycowisk, lasów lęgowych. Panują tu optymalne warunki dla ptaków, których gnieździ się ponad 50 gatunków, w tym np.: żuraw, dzięcioł czarny, brodziec samotny, dziwonia. Z płazów występuje traszka zwyczajna i grzebieniasta oraz ropucha szara, a z roślin – kruszyna pospolita (Program… 2005).

Mokradła te pełnią jeszcze jedną bardzo istotną funkcję sedymentacyjną. Działają one bowiem jako naturalny osadnik i filtr dla wód rzeki Białej niosących ogromne ilości zanieczyszczeń, głównie metali ciężkich oraz zawiesiny.
Dlaczego nie chronić?
O tym, że warto chronić tego typu siedliska hydrogeniczne możemy przeczytać w Projekcie Programu małej retencji dla woj. śląskiego (2005) (omawiany obszar znajduje się na granicy dwóch województw: śląskiego i małopolskiego):
„Wszelkie mokradła, torfowiska, bagna i rozlewiska powinny być zachowane i chronione jako naturalne obiekty retencyjne, gromadzące nadmiar wody w zlewni w okresach dużych opadów i topnienia śniegów oraz zasilające wody gruntowe i podziemne w okresach suchych. Szczególnie istotne jest zachowanie w stanie naturalnym siedlisk łęgowych oraz mokradeł w dolinach rzecznych, a na obszarach antropogenicznie przekształconych – tam gdzie jest to możliwe – przywracanie takiego stanu poprzez renaturyzację cieków wodnych.
Zachowanie naturalnych obszarów wodno-błotnych, takich jak oczka wodne, starorzecza, torfowiska, mokradła oraz lasy łęgowe, ochrona dolin rzecznych a także renaturyzacja rzek i siedlisk nadrzecznych mają kluczowe znaczenie dla ochrony wielu rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt. Na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych, a zwłaszcza na terenach objętych ochroną prawną na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami), nietechniczne metody retencji powinny być traktowane jako działania podstawowe i bezwzględnie priorytetowe w odniesieniu do metod technicznych” (Projekt… 2005).

Niestety powyższe wytyczne w dalszym ciągu nie trafiają do właściwych władz lokalnych o czym świadczyć może informacja zawarta w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Bolesław dotycząca planowanych prac regulacyjnych rzeki Białej na całej jej długości. Prace te miałyby na celu ochronę przeciwpowodziową. Czyż jednak nie lepiej wykorzystać istniejące teraz tereny zalewowe w dolinie Białej? Tereny, które są całkowicie niezamieszkane. Tereny, które są w stanie przyjąć ogromne ilości wody. Przyjąć i przetrzymać, niczym gąbka. Mokradła rzeki Białej, zrekonstruowane i właściwie chronione, idealnie spełnią funkcję przeciwpowodziową lepiej niż jakiekolwiek prace regulacyjne.
Liczymy, że władze lokalne zainteresują się problemem mokradeł w dolinie Białej. Zaproponowana tutaj ich ochrona doskonale będzie wpisywać się w realizację Projektu Programu Małej Retencji a w związku z tym nie powinno być problemu na pozyskanie niezbędnych funduszy. Wiele mówi się o ochronie nieodległej Pustyni Błędowskiej. Podejmowane są działania mające na celu przywrócenie temu unikalnemu obszarowi swoich dawnych walorów. Warto przy tej okazji pamiętać także o mokradłach wzdłuż rzeki Białej, których powstanie wiązać można bezpośrednio z tworzeniem się Pustyni. Zarówno Pustynia jak i bagniska mają to samo antropogeniczne pochodzenie. I tak samo Pustynia oraz mokradła potrzebują obecnie ludzkiej pomocy i ochrony.
LITERATURA:
Projekt Programu Małej Retencji dla woj. śląskiego, Katowice, wrzesień 2005
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bolesław, Bolesław, marzec 2005
Wójcik W.,Ekologiczne następstwa odprowadzania ścieków przemysłowych zawierających metale ciężkie do ekosystemu mokradłowego rzeki Białej, Rozprawy Monograficzne 63, Kraków 1997